Tỉ lệ bản đồ đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực và giúp mọi người hiểu rõ hơn về không gian và địa lý xung quanh mình. Các thông số tỉ lệ bản đồ 1:100, 1:2000… thể hiện cho những giá trị khác nhau. Vậy tỉ lệ bản đồ là gì và cách tính như thế nào? Mời bạn cùng Việt Thanh Group tìm hiểu chi tiết qua bài viết!
1. Tỉ lệ bản đồ là gì?
Tỉ lệ bản đồ là khái niệm mô tả sự tương quan giữa kích thước thực tế của một khu vực và kích thước của biểu đồ hoặc bản đồ mô tả khu vực đó. Tỉ lệ này thường được biểu diễn dưới dạng tỉ lệ số, ví dụ: 1:50,000 hoặc 1/50.000. Trong trường hợp này, 1:50.000 hoặc 1/50.000 có nghĩa là mỗi đơn vị đo trên bản đồ tương đương với 50.000 đơn vị tương ứng trong thực tế.
Ví dụ, nếu bạn có một bản đồ với tỉ lệ 1:50.000 và có một con đường trên bản đồ dài 2 cm, thì con đường thực tế tương ứng sẽ dài 100.000 cm (hoặc 1 km). Tỉ lệ bản đồ quan trọng để giúp định rõ kích thước và vị trí của các đối tượng địa lý trên bản đồ so với thực tế.
2. Các loại tỉ lệ bản đồ
2.1. Tỉ lệ số
2.2. Tỉ lệ giải thích
2.3. Tỉ lệ thước
Được vẽ lên dưới dạng thước đo có tính sẵn, trên thước đo mỗi đoạn sẽ ghi số đo độ dài tương ứng trên thực địa. Ví dụ: Mỗi đoạn 1cm thì bằng 1km hay 10km…
3. Cách tính tỉ lệ bản đồ
Để tính tỉ lệ bản đồ, bạn sử dụng công thức sau:
Tỉ lệ bản đồ = Kích thước trên bản đồ : Kích thước thực tế
Công thức này giúp xác định mối quan hệ giữa kích thước trên bản đồ và kích thước thực tế của khu vực được mô tả. Kết quả của phép chia sẽ cho biết bao nhiêu đơn vị trên bản đồ tương đương với một đơn vị trong thực tế.
Ví dụ, nếu bạn có một bản đồ với chiều dài của một con đường là 5 cm và chiều dài thực tế của con đường đó là 500cm, tỉ lệ bản đồ sẽ là:
Tỉ lệ bản đồ = 5 : 5000 = 1: 1000
Ví dụ: Trên bản đồ tỉ lệ 1:1000 khoảng cách giữa hai điểm A và B là 5 cm. Tính khoảng cách hai điểm đó ngoài thực tế.
Khoảng cách giữa hai điểm A và B ngoài thực tế sẽ được tính là: 5 x 1000 = 5 000 (cm) = 50m.
Hoặc ngược lại, cách tính tỉ lệ bản đồ từ thực tế ra bản đồ với khoảng cách. Ví dụ, khoảng cách giữa hai tỉnh Thanh Hóa và Hà Nội là 180km. Trên bản đồ tỉ lệ 1 : 100.000 thì khoảng cách giữa hai tỉnh đó dài bao nhiêu cm?
Đổi 180 km = 18.000.000 cm
Khoảng cách giữa hai tỉnh trên bản đồ tỉ lệ 1 : 100000 là: 18.000.000 : 100.000 = 180 (cm). Vì vậy, đáp số là 180cm trên bản đồ.
Một số thiết bị hỗ trợ hiệu quả công tác lập bản đồ là: máy GPS 2 tần số RTK, máy bay UAV…
4. Độ chính xác của tỉ lệ bản đồ
| tỉ lệ | Độ chính xác của tỉ lệ (m) | tỉ lệ | Độ chính xác của tỉ lệ (m) |
| 1:200 | 0,02 | 1:10.000 | 1,00 |
| 1:500 | 0,05 | 1:25.000 | 2,50 |
| 1:1.000 | 0,10 | 1:50.000 | 5,00 |
| 1:2.000 | 0,20 | 1:100.000 | 10,00 |
| 1:5.000 | 0,50 | 1:200.000 | 20,00 |
Như vậy, những vật thể có kích thước nhỏ hơn tỉ lệ của bản đồ khi vẽ không thể biểu thị theo tỉ lệ được do đó phải bỏ đi hoặc dùng kí hiệu riêng biệt nếu cần thiết. Những quy định về độ chính xác trong đo vẽ bản đồ cũng xuất phát từ độ chính xác của tỉ lệ bản đồ. Bản đồ tỉ lệ càng lớn thì độ chính xác càng cao. Trong nhiều trường hợp sản xuất cần kích thước bản vẽ lớn chứ không cần độ chính xác cao, khi đó chỉ cần phóng các bản đồ tỉ lệ nhỏ đủ độ chính xác yêu cầu ra bản đồ tỉ lệ lớn hoặc đo vẽ bản đồ tỉ lệ lớn theo các quy định về độ chính xác của bản đồ tỉ lệ nhỏ
5. Ứng dụng của tỉ lệ bản đồ
Tỉ lệ bản đồ là một yếu tố quan trọng trong việc hiểu và sử dụng các bản đồ địa lý. Dưới đây là một số ứng dụng quan trọng của tỉ lệ bản đồ:
5.1. Định vị và điều hướng
Tỉ lệ bản đồ giúp người sử dụng xác định vị trí cụ thể của các đối tượng và địa điểm trên bản đồ, cũng như xác định hướng di chuyển. Thông qua tỉ lệ bản đồ, người xem có thể định vị được vị trí hiện tại và khoảng cách đến các vị trí khác.
5.2. Lập kế hoạch và quy hoạch đồ thị
Trong quy hoạch đô thị, các bản đồ với tỉ lệ đều đặn có thể giúp hỗ trợ hiệu quả trong việc quy hoạch đô thị, xây dựng và phát triển các khu vực đô thị.
- Bản đồ quy hoạch chung tỉ lệ 1/5.000 có giá trị xác định các khu vực chức năng, những định hướng tính giao thông, sẽ rõ ràng mốc giới, địa giới của các phần đất dành để phát triển hạ tầng đường, cầu, cống, điện, trường học, khu dân cư, cây xanh, hồ nước…
- Có thể nói, bản đồ quy hoạch 1/5.000 là cơ sở gốc để xác định mục tiêu phát triển, kêu gọi đầu tư cũng như vấn đề giải phóng mặt bằng, đền bù, di dân…
- Bản đồ quy hoạch phân khu tỉ lệ 1/2.000 nhằm phân chia và xác định chức năng sử dụng đất và mạng lưới công trình hạ tầng nhằm cụ thể hóa nội dung của quy hoạch chung đô thị.
5.3. Nghiên cứu địa lý và môi trường
Trong nghiên cứu địa lý và môi trường, tỉ lệ bản đồ quyết định mức độ chi tiết và chính xác của thông tin được hiển thị trên bản đồ. Thông thường, trển bản đồ tỉ lệ sẽ có các mô tả về sự vật địa lý, môi trường để người xem hiểu rõ hơn về các thông tin liên quan.
>>> Tham khảo thêm: Ứng dụng của công nghệ GNSS trong ngành tài nguyên môi trường
5.4. Ứng dụng trong xây dựng
Ứng dụng của tỉ lệ bản đồ trong xây dựng là giúp hỗ trợ hoạt động xây dựng, các bộ phận có thể làm việc ăn ý với nhau. Bởi một kiến trúc có nhiều chi tiết về bố trí không gian, diện tích, vị trí…
>>> Bài viết liên quan: GIS là gì? Ứng dụng thực tế của GIS
5.5. Quân sự và an ninh
Trong lĩnh vực quân sự và an ninh, tỉ lệ bản đồ quyết định mức độ chi tiết và quy mô của thông tin địa lý cần thiết. Tỉ lệ bản đồ góp phần ảnh hưởng không nhỏ đến an ninh và quân sự quốc gia.
5.6. Giáo dục và nghiên cứu
Trong giáo dục, tỉ lệ bản đồ được sử dụng để giảng dạy về địa lý và giúp sinh viên và nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về mối quan hệ địa lý giữa các đối tượng. Trong nghiên cứu và điều tra, tỉ lệ bản đồ quyết định cách thức thu thập dữ liệu và hiển thị kết quả.
Trên đây là những thông tin tổng quan tỉ lệ bản đồ là gì và các vấn đề liên quan. Hy vọng những thông tin trên hữu ích với bạn! Tham khảo một số sản phẩm máy GPS RTK chất lượng, hỗ trợ hiệu quả công tác lập bản đồ:
Be the first to review “Tỉ lệ bản đồ là gì? Có mấy loại và cách tính chi tiết”