Tìm hiểu về góc đọc ngang máy toàn đạc

Góc đọc ngang máy toàn đạc là một thông số quan trọng, hiển thị vị trí ngang của máy toàn đạc. Thông qua góc đọc ngang, người sử dụng có thể xác định chính xác phương hướng và vị trí của thiết bị trong không gian. Điều này cực kỳ quan trọng trong các công việc khảo sát, bởi vì một góc đọc ngang chính xác sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả đo đạc và công cụ hỗ trợ cho đo đạc như máy toàn đạc điện tử. Hãy cùng Việt Thanh Group tìm hiểu về góc đọc ngang máy toàn đạc.

Góc đọc ngang máy toàn đạc là gì?

Góc đọc ngang (còn gọi là góc bằng hoặc góc phương vị tương đối) là thông số quan trọng được máy toàn đạc đo và hiển thị trong mặt phẳng nằm ngang. Khi người đo nhắm mục tiêu qua ống kính, máy sẽ tính toán và cho ra giá trị góc nằm giữa hướng chuẩn ban đầu và hướng đến mục tiêu. Đây là cơ sở để xác định phương hướng và thiết lập mối quan hệ hình học giữa các điểm trên thực địa.

Trong thực tế, góc đọc ngang được ứng dụng rất rộng rãi và hầu như xuất hiện trong mọi công tác trắc địa, bao gồm:

Xác định hướng giữa hai điểm: bằng cách đo góc từ một điểm đặt máy đến điểm định hướng, người đo có thể xác định chính xác hướng tương đối giữa các điểm. Đây là bước nền tảng để tính toán tọa độ điểm tiếp theo hoặc kiểm tra vị trí thực tế của công trình.
Thiết lập lưới khống chế: trong đo vẽ bản đồ hoặc thi công các dự án lớn, việc thiết lập lưới khống chế yêu cầu các góc phải được đo chính xác để đảm bảo toàn bộ hệ tọa độ được xây dựng ổn định, nhất quán và có độ chính xác cao.
Bố trí công trình: khi triển khai các hạng mục như móng, trục nhà, tim cọc, đường giao thông, máy toàn đạc sẽ dựa trên góc ngang và khoảng cách để định vị chính xác từng điểm thiết kế ngoài thực địa. Việc đọc đúng góc ngang đảm bảo công trình được xây dựng đúng vị trí và đúng quy hoạch.
Đo vẽ bản đồ địa hình: trong công tác khảo sát địa hình, góc ngang kết hợp với góc đứng và khoảng cách giúp xác định vị trí không gian của từng điểm chi tiết, từ đó phục vụ cho việc dựng mô hình địa hình 3D, bản đồ số hoặc các bản vẽ thiết kế.

Thông thường, giá trị góc ngang mà máy toàn đạc hiển thị nằm trong khoảng 0° đến 360°, cho phép người đo dễ dàng theo dõi sự thay đổi hướng khi xoay máy quanh trục thẳng đứng. Việc ghi nhận và xử lý các giá trị này đóng vai trò then chốt để đảm bảo độ chính xác trong toàn bộ quá trình đo đạc và thi công.

Những lỗi thường gặp đối với góc đọc ngang của máy toàn đạc

Trong quá trình vận hành máy toàn đạc, người dùng có thể gặp phải nhiều vấn đề liên quan đến góc đọc ngang. Đây là một thông số cực kỳ quan trọng nên bất cứ lỗi nào xuất hiện đều có thể làm gián đoạn đo đạc hoặc gây sai số lớn trong công tác thi công, bố trí điểm.

Một trong những lỗi phổ biến nhất là góc ngang không thay đổi khi xoay máy, hoặc máy chỉ hiển thị một giá trị cố định dù người đo đã xoay bàn độ theo nhiều hướng khác nhau. Khi đó, màn hình thường không cập nhật giá trị Hz, khiến người sử dụng không thể xác định được góc đọc ngang chính xác để tiếp tục công việc.

Ngoài ra, có trường hợp máy không hiển thị góc ngang, chỉ báo khoảng cách hoặc các thông số khác nhưng phần góc thì bị trống, gây khó khăn trong quá trình đo hướng và tính toán tọa độ.

Các hiện tượng thường gặp gồm:

Góc ngang bị “đơ”, không nhảy số khi xoay máy
Máy báo lỗi hệ thống liên quan đến bộ phận đọc góc
Góc hiển thị nhảy loạn, thay đổi bất thường
Góc bị lệch quá lớn so với thực tế dù đã đặt lại về 0°

Những lỗi này thường gây ảnh hưởng nghiêm trọng trong các công tác yêu cầu độ chính xác cao như bố trí tim trục, đặt cọc, xây dựng nhà xưởng, đo lưới khống chế hay thành lập bản đồ chi tiết.

Nguyên nhân khiến góc đọc ngang của máy toàn đạc bị lỗi

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc góc đọc ngang không hoạt động đúng, và mỗi nguyên nhân sẽ cần phương pháp kiểm tra – xử lý riêng. Một số nguyên nhân thường gặp nhất bao gồm:

Hỏng mắt đọc góc ngang

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Bộ phận mắt đọc có nhiệm vụ nhận biết vị trí quay của bàn độ và chuyển thành giá trị góc.
Khi mắt đọc bị:

Sai lệch
Rỉ sét
Đứt dây tín hiệu
Bám bụi, côn trùng, ẩm mốc

… thì máy sẽ không thể đọc hoặc cập nhật góc chính xác.

Đĩa chia độ (đĩa góc) bị nứt, cong hoặc bẩn

Đĩa chia độ là thành phần quan trọng để máy tính toán vị trí xoay của bàn độ. Khi đĩa bị nứt, cong, rơi vỡ, hoặc bám dầu mỡ – bụi bẩn, tín hiệu truyền đến mắt đọc sẽ bị sai lệch, dẫn đến góc ngang hiển thị sai hoặc không hiển thị.

Nêm máy (bàn độ ngang) bị trầy xước hoặc mòn

Nêm máy là nơi gắn và giữ cố định cụm bàn độ. Khi nêm bị trầy xước, ma sát không đều, hoặc lỏng ốc kẹp, bàn độ sẽ quay không ổn định. Điều này khiến cảm biến góc không đọc đúng được vị trí thực, dẫn đến góc bị loạn hoặc đứng yên.

Lỗi dây cáp nội bộ hoặc bo mạch điều khiển

Một số trường hợp, dây tín hiệu kết nối từ đầu đọc góc đến bo mạch chính bị đứt ngầm hoặc chập chờn. Máy vẫn có thể đo khoảng cách bình thường nhưng phần góc sẽ không hoạt động.

Máy bị va đập, ngã đổ hoặc bảo quản không đúng

Máy toàn đạc rất nhạy với va chạm. Chỉ cần rơi nhẹ hoặc bị rung mạnh trong quá trình vận chuyển cũng có thể khiến bộ phận cảm biến góc lệch khỏi vị trí chuẩn hoặc bị hư.

Lỗi phần mềm hoặc thiết lập sai

Có trường hợp máy không hỏng phần cứng, nhưng:

Bị lỗi phần mềm
Thiết lập góc bị khóa (HOLD / ANGLE LOCK)
Chưa “ZERO SET” nhưng người dùng nghĩ máy đang đo

Góc đọc ngang là một trong những thông số quan trọng nhất khi vận hành máy toàn đạc, giúp xác định chính xác hướng giữa các điểm đo và đảm bảo độ chính xác trong thi công công trình. Với Máy Toàn Đạc Sokkia IM-100 Series, khả năng đọc góc ngang được cải thiện đáng kể nhờ cảm biến góc hiện đại và bàn độ ổn định, cho phép máy hoạt động mượt mà ngay cả khi đo trên địa hình phức tạp.

>>>Xem thêm: Hướng dẫn cách sử dụng máy đo đạc địa chính chi tiết nhất

Cách sửa chữa và khắc phục các lỗi liên quan đến góc đọc ngang của máy toàn đạc

Khi gặp sự cố về góc đọc ngang, việc xử lý đúng cách là rất quan trọng để tránh làm hư hỏng thêm các bộ phận bên trong của máy toàn đạc. Người dùng nên thực hiện các bước kiểm tra theo trình tự từ đơn giản đến phức tạp trước khi quyết định mang máy đi bảo dưỡng hoặc thay thế linh kiện. Dưới đây là các phương pháp khắc phục chi tiết:

Kiểm tra và làm sạch mắt đọc góc ngang

Bộ phận mắt đọc là thành phần quyết định khả năng nhận tín hiệu góc của máy. Khi góc đọc ngang bị treo, nhảy số loạn hoặc không hiển thị, việc đầu tiên là:

Tháo nắp bảo vệ (nếu được phép) để kiểm tra khu vực mắt đọc có bụi bẩn, côn trùng, hơi ẩm hay không.
Lau sạch nhẹ nhàng bằng khăn mềm hoặc khí nén chuyên dụng để tránh trầy xước.
Nếu mắt đọc bị trục trặc do ẩm mốc hoặc oxy hóa, cần làm khô hoàn toàn và vệ sinh lại điểm tiếp xúc.
Trong trường hợp cảm biến đã hỏng hoặc đứt tín hiệu, giải pháp duy nhất là thay mới mắt đọc bằng linh kiện chính hãng hoặc đúng chủng loại.

Việc thay cảm biến mới giúp máy lấy lại độ ổn định và chính xác khi quay bàn độ.

Kiểm tra tình trạng đĩa chia độ (đĩa góc)

Đĩa chia độ đóng vai trò như “bản mã góc” giúp máy xác định vị trí quay. Nếu đĩa này có vấn đề, góc đọc ngang chắc chắn sẽ sai.

Các bước xử lý gồm:

Tháo nhẹ bộ phận bàn độ ngang để kiểm tra đĩa có bị nứt, mẻ, cong vênh hoặc xước sâu hay không.
Nếu đĩa chỉ bám bụi hoặc dầu, có thể lau sạch bằng dung dịch vệ sinh chuyên dụng.
Trường hợp đĩa bị nứt, lệch tâm hoặc bong lớp phủ phản quang, người dùng cần thay mới đĩa chia độ để tránh sai số nghiêm trọng về góc.

Việc sửa chữa đĩa chia độ cần thực hiện bởi kỹ thuật viên chuyên nghiệp để đảm bảo độ chính xác sau khi căn chỉnh.

Kiểm tra nêm máy và cụm bàn độ ngang

Nêm máy hoặc cụm bàn độ có nhiệm vụ giữ cho toàn bộ hệ thống quay được trơn tru. Khi bộ phận này hư hỏng, máy sẽ không thể xoay chính xác hoặc xoay bị giật, làm cảm biến góc không đọc được đúng vị trí.

Cách xử lý:

Kiểm tra xem nêm máy có mòn, trầy xước, lỏng ốc hoặc kẹt bụi hay không.
Bôi trơn đúng loại dầu chuyên dụng (nếu nhà sản xuất cho phép).
Siết chặt lại các ốc khóa bàn độ nếu bị lỏng.
Nếu nêm bị hư cơ học (nứt, cong, lệch), bắt buộc phải thay thế hoặc sửa chữa tại trung tâm chuyên môn.

Việc can thiệp không đúng cách có thể khiến bàn độ lệch tâm, gây sai số liên tục khi đo góc.

Kiểm tra dây cáp tín hiệu và bo mạch

Trong nhiều trường hợp, góc ngang không hoạt động là do:

Dây kết nối giữa cảm biến và bo mạch chính bị lỏng
Đứt ngầm
Bo mạch bị ẩm hoặc cháy tụ điện

Các lỗi này cần:

Kiểm tra tình trạng dây bằng đồng hồ đo điện
Làm sạch bo mạch và đầu nối
Hàn lại các điểm tiếp xúc bị oxy hóa

Nếu bo mạch lỗi nặng, cần thay thế hoặc nạp lại phần mềm điều khiển bằng thiết bị chuyên dụng.

Kiểm tra thiết lập phần mềm và thao tác người dùng

Trước khi kết luận máy bị hư, cần kiểm tra các thiết lập cơ bản:

Xem máy có đang bật chế độ HOLD, ANGLE LOCK, H-FIX hay không
Thiết lập lại góc 0 bằng ZERO SET
Khởi động lại máy, reset cấu hình góc
Kiểm tra phiên bản phần mềm và cập nhật nếu cần

Nhiều trường hợp người dùng nhầm lẫn do kích hoạt chế độ khóa góc mà không biết.

Đưa máy đến trung tâm bảo dưỡng – giải pháp an toàn nhất

Nếu sau khi kiểm tra các bước trên mà lỗi vẫn còn, người dùng nên đưa máy đến trung tâm sửa chữa uy tín. Tại đây, kỹ thuật viên sẽ:

Kiểm tra toàn bộ hệ thống đo góc
Canh chỉnh lại bàn độ
Hiệu chuẩn lại cảm biến
Thay thế linh kiện chính hãng
Test độ chính xác trước khi bàn giao

Việc sửa chữa máy toàn đạc đòi hỏi thiết bị chuyên dụng, môi trường sạch và kỹ thuật cao, nên tuyệt đối không tự ý tháo lắp nếu không có kinh nghiệm.

Trong quá trình đo đạc thực tế, việc đọc đúng góc ngang đóng vai trò quyết định độ chính xác của toàn bộ bản đồ, lưới khống chế hoặc hệ thống bố trí điểm. Máy Toàn Đạc Sokkia IM-50 Series được trang bị hệ thống đọc góc tiên tiến, giúp hiển thị góc ngang rõ ràng, ổn định và nhanh chóng ngay khi xoay bàn độ. Nhờ thiết kế bền bỉ và công nghệ đo góc tối ưu, dòng IM-50 hỗ trợ người dùng giảm thiểu đáng kể sai số khi đọc góc, đặc biệt trong các điều kiện ánh sáng mạnh hoặc môi trường có nhiều rung lắc.

>>>Xem thêm: Lỗi núm điều quang máy toàn đạc: Nguyên nhân, cách xử lý

Mẹo hạn chế sai góc đọc ngang máy toàn đạc

Để tránh sai số khi đo góc ngang, người sử dụng cần chú ý đến cả thao tác, điều kiện môi trường và tình trạng thiết bị. Dưới đây là những mẹo quan trọng giúp bạn đọc góc ngang chính xác hơn và hạn chế tối đa lỗi phát sinh trong quá trình làm việc:

Luôn cân máy thật chuẩn trước khi đo

Việc cân bọt thủy và cân điện tử phải được thực hiện kỹ lưỡng.