Tìm hiểu về độ chính xác bản đồ địa hình

Độ chính xác bản đồ địa hình là yếu tố thiết yếu trong việc bảo đảm chất lượng và độ tin cậy của các dữ liệu địa lý. Để phát triển những bản đồ phục vụ cho công tác quy hoạch, xây dựng và nghiên cứu, việc tuân thủ các yêu cầu về độ chính xác là điều kiện tiên quyết. Cùng Việt Thanh Group tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé.

>>> Xem thêm: Máy thủy chuẩn – Thiết bị hỗ trợ đo cao độ chính xác và hiệu quả.

Độ chính xác bản đồ địa hình

Độ chính xác của bản đồ địa hình được xác định dựa trên ba yếu tố chính, mỗi yếu tố có quy định cụ thể như sau:

Độ chính xác của lưới khống chế địa hình:

• Được đánh giá qua sai số trung bình vị trí của điểm so với điểm khống chế cấp cao hơn, hoặc sai số tương đối giữa các điểm khống chế cùng cấp.
• Yêu cầu sai số thông thường nhỏ hơn 0,2 mm trên bản đồ.

Độ chính xác vị trí mặt bằng của các điểm địa vật:

• Được xác định qua sai số trung bình vị trí của chúng so với điểm khống chế trắc địa gần nhất.
• Sai số không được vượt quá 0,5 mm trên bản đồ với địa vật rõ nét và 0,7 mm với địa vật không rõ nét.

Độ cao của một điểm địa hình:

• Trên bản đồ địa hình, độ cao thường được biểu thị bằng các đường đồng mức (contour lines) hoặc các điểm cao (spot heights).
• Độ cao của các điểm quan trọng thường được ghi chú rõ ràng trên bản đồ để người sử dụng dễ dàng nhận biết.

Sai số trung bình độ cao không được vượt quá:

• 1/4 khoảng cao đều của đường đồng mức khi độ dốc địa hình dưới 2 độ.
• 1/3 khoảng cao đều khi độ dốc từ 2 đến 6 độ.
• 1/2 khoảng cao đều khi độ dốc lớn hơn 6 độ.

>>> Tham khảo: Các dòng máy thủy bình chính hãng được ưa chuộng nhất trên thị trường hiện nay: máy thuỷ bình Hi-Target (máy thủy bình Hi-Target HT32), máy thuỷ bình Leica (các model tiêu biểu như: máy thủy bình Leica NA320, máy thuỷ bình Leica NA724,…), máy thủy bình Sokkia (các model tiêu biểu như: máy thuỷ bình Sokkia B30A, máy thuỷ bình Sokkia B20,..),...

Cơ sở quy định về độ chính xác bản đồ địa hình

Việc quy định độ chính xác của bản đồ địa hình được xác định dựa trên các yếu tố sau:

Yêu cầu của lĩnh vực sử dụng bản đồ địa hình

Mỗi ngành kinh tế kỹ thuật có những yêu cầu riêng về độ chính xác của bản đồ địa hình. Độ chính xác cao nhất sẽ được lấy làm tiêu chuẩn để đáp ứng nhu cầu của tất cả các ngành. Trong thực tế, độ chính xác của bản đồ địa hình phục vụ cho công tác thiết kế công trình thường được coi là tiêu chí cơ bản.

Độ phức tạp của địa điểm, địa hình và địa vật khu đo vẽ

Mức độ phức tạp của địa hình và các yếu tố địa vật trong khu vực đo có ảnh hưởng lớn đến công tác đo vẽ bản đồ. Nếu khu  vực đo đạc có nhiều vật cản, độ dốc lớn, hoặc địa hình bị chia cắt và thay đổi mạnh, công tác đo vẽ sẽ gặp khó khăn và độ chính xác sẽ giảm. Ngược lại, nếu khu vực đo bằng phẳng và quang đãng, việc đo đạc sẽ dễ dàng hơn, dẫn đến độ chính xác cao hơn.

Do đó, trong các quy phạm thành lập bản đồ địa hình, thường cho phép giảm dần độ chính xác khi mức độ phức tạp của khu vực đo đạc tăng lên.

Phương pháp thể hiện bản đồ địa hình

Hiện nay, bản đồ địa hình được thể hiện qua hai phương pháp chính: bản đồ giấy và bản đồ số. Cả hai loại bản đồ đều yêu cầu công việc đo đạc, thu thập và xử lý số liệu để xác định vị trí, độ cao và các thông tin khác liên quan đến nội dung bản đồ. Tại giai đoạn này, độ chính xác của bản đồ địa hình ở cả hai loại là tương đương.

• Bản đồ giấy: Ngoài sai số đo đạc, độ chính xác của bản đồ địa hình còn bị ảnh hưởng bởi sai số trong quá trình vẽ bản đồ. Sai số đồ họa thường lớn do hạn chế của phương tiện kỹ thuật. Ví dụ, khi vẽ một điểm khống chế trắc địa có tọa độ (x, y) lên bản đồ giấy, sai số trung phương có thể đạt tới 0,18mm.
• Bản đồ số: Khi lưu trữ và khai thác trực tiếp trên máy tính, độ chính xác của bản đồ địa hình chỉ chịu ảnh hưởng từ sai số đo đạc, không bị ảnh hưởng bởi sai số đồ họa. Khi in ra bản đồ giấy, sử dụng máy in số hiện đại, sai số in có thể được kiểm soát từ 0,05 đến 0,1mm.

Phương pháp đo vẽ bản đồ

Mỗi giai đoạn đo vẽ yêu cầu độ chính xác khác nhau, do đó phương pháp đo vẽ, thiết bị kỹ thuật và quy trình công nghệ cũng sẽ khác nhau.

Hiện nay, để đo vẽ bản đồ địa hình tỷ lệ cơ bản của nhà nước và các bản đồ tỷ lệ 1:5000, 1:2000 cho khu vực rộng, thường sử dụng phương pháp đo ảnh hàng không. Trong công nghệ đo ảnh, có ba quy trình chính: đo ảnh phối hợp, đo ảnh lập thể và đo ảnh số.

Đối với bản đồ tỷ lệ lớn và khu vực đo vẽ nhỏ, phương pháp toàn đạc thường được áp dụng. Các sai số có thể gặp trong các giai đoạn như lập lưới khống chế trắc địa cấp cao, lập lưới khống chế đo vẽ, đo chi tiết và vẽ bản đồ sẽ tổng hợp ảnh hưởng đến độ chính xác của bản đồ địa hình.

>>> Xem thêm: Những điều bạn cần biết khi tiến hành đo đạc và thành lập bản đồ công trình

Các yếu tố ảnh hưởng đến độ chính xác bản đồ địa hình

Chất lượng dữ liệu đầu vào:

Độ chính xác của các phép đo và thông tin địa lý thu thập được ảnh hưởng lớn đến độ chính xác của bản đồ. Dữ liệu từ công nghệ hiện đại như GPS và Lidar thường chính xác hơn so với các phương pháp truyền thống.

Kỹ thuật đo đạc:

Các phương pháp đo đạc như trắc địa, quét laser, hoặc ảnh vệ tinh có độ chính xác khác nhau. Việc chọn lựa phương pháp phù hợp là rất quan trọng.

Độ phân giải của bản đồ:

Bản đồ có độ phân giải cao sẽ cung cấp nhiều chi tiết hơn, nhưng cũng đòi hỏi dữ liệu đầu vào chính xác hơn. Độ phân giải thấp có thể dẫn đến mất mát thông tin quan trọng.

Đặc điểm địa hình:

Địa hình phức tạp (như đồi núi, sông suối) có thể gây khó khăn cho việc đo đạc và làm giảm độ chính xác. Các yếu tố như độ dốc, độ cao, và sự thay đổi địa hình cũng ảnh hưởng đến độ chính xác.

Thời gian và điều kiện thu thập dữ liệu:

Thời gian thu thập dữ liệu (mùa khô hay mùa mưa) và điều kiện thời tiết (sương mù, mưa) có thể ảnh hưởng đến chất lượng và độ chính xác của dữ liệu.

Phương pháp nội suy:

Các kỹ thuật nội suy để xác định độ cao và vị trí của các điểm địa hình cũng có thể ảnh hưởng đến độ chính xác. Phương pháp nội suy không phù hợp có thể dẫn đến sai số.

Yếu tố con người:

Kỹ năng và kinh nghiệm của người thực hiện đo đạc và biên tập bản đồ cũng là yếu tố quan trọng. Sai sót trong quá trình thu thập và xử lý dữ liệu có thể làm giảm độ chính xác.

Công nghệ và phần mềm sử dụng:

Sự phát triển của công nghệ GIS và phần mềm xử lý bản đồ có thể cải thiện độ chính xác thông qua các công cụ phân tích và mô hình hóa tiên tiến.

>>> Xem thêm: Đo đạc bản đồ địa chính: Chi tiết về quy trình và thiết bị hỗ trợ

Độ chính xác bản đồ địa hình là yếu tố then chốt quyết định chất lượng thông tin địa lý. Đảm bảo độ chính xác cao giúp người dùng có cái nhìn chính xác về địa hình, hỗ trợ hiệu quả trong quy hoạch và quản lý tài nguyên. Việc áp dụng tiêu chuẩn và công nghệ hiện đại là cần thiết để nâng cao độ chính xác này. 

>>> Xem thêm: Dịch vụ đo đạc bản đồ tại Thanh Hóa