Cách tính độ dốc trên bản đồ địa hình – hướng dẫn chi tiết

Trong lĩnh vực khảo sát địa hình và xây dựng, hiểu về cách tính độ dốc trên bản đồ địa hình là yếu tố vô cùng quan trọng để đảm bảo tính chính xác của các công trình. Độ dốc không chỉ ảnh hưởng đến khả năng thi công mà còn liên quan trực tiếp đến vấn đề an toàn của dự án. Để tính toán độ dốc một cách chính xác, các kỹ sư và nhà thầu thường sử dụng các công cụ đo đạc hiện đại, trong đó máy thủy bình là một thiết bị quan trọng hỗ trợ quá trình xác định độ cao và chênh lệch giữa các điểm trên bản đồ địa hình.

>> Xem thêm: Máy toàn đạc điện tử giá rẻ trong đo đạc trắc địa.

Cách tính độ dốc trên bản đồ địa hình

Độ dốc trên bản đồ địa hình là gì?

Độ dốc là sự thay đổi độ cao trên một đoạn nhất định của bề mặt địa hình và thường được biểu diễn dưới dạng phần trăm (%), độ (°), hoặc tỷ lệ (như 1:10). Trên bản đồ địa hình, độ dốc giúp mô tả mức độ nghiêng của một bề mặt từ điểm này đến điểm khác. Đây là một yếu tố quan trọng trong việc thiết kế các công trình xây dựng, đường giao thông, thủy lợi, và các dự án khảo sát khác.

Trên bản đồ địa hình, các đường đồng mức (đường contour) là một công cụ giúp chúng ta xác định độ dốc của địa hình. Các đường đồng mức nối liền các điểm có cùng độ cao và cách tính độ dốc dựa vào khoảng cách giữa các đường này. Độ dốc càng lớn khi các đường đồng mức càng gần nhau, và độ dốc càng thấp khi các đường đồng mức cách xa nhau.

>> Xem thêm: Độ dốc san nền tối thiểu trong công trình là bao nhiêu?

Để tính toán độ dốc trên bản đồ địa hình, cần làm theo các bước sau:

Chuẩn bị bản đồ địa hình

Trước tiên, cần có một bản đồ địa hình chính xác với các đường đồng mức rõ ràng. Các bản đồ này thường được tạo ra từ các phương pháp đo đạc hiện đại bằng máy thủy bình, máy toàn đạc điện tử, hoặc công nghệ GNSS. Máy thủy bình đặc biệt hữu ích khi đo chênh lệch độ cao giữa các điểm, hỗ trợ tối đa trong quá trình thiết lập các đường đồng mức trên bản đồ.

Xác định các thông số cần thiết

Trên bản đồ, cần xác định:

• Khoảng cách giữa hai điểm: Đây là chiều dài nằm ngang giữa hai điểm có chênh lệch độ cao mà bạn muốn tính độ dốc. Khoảng cách này có thể được đo trực tiếp trên bản đồ bằng thước tỷ lệ hoặc sử dụng công cụ đo lường kỹ thuật số.
• Chênh lệch độ cao giữa hai điểm: Đây là sự khác biệt về độ cao giữa hai vị trí. Sử dụng các đường đồng mức để xác định chênh lệch này, dựa vào độ cao ghi trên bản đồ.

Công thức tính độ dốc

Công thức tính độ dốc (i)

Độ dốc được tính bằng tỷ số giữa chiều cao (H) và chiều dài (L) của bề mặt, nhân với 100 để ra kết quả phần trăm:

Công thức tính góc dốc (α)

Lưu ý: Cần phân biệt độ dốc mái tôn và góc dốc:

• Độ dốc có đơn vị là %.
• Góc dốc có đơn vị là độ.

>> Xem thêm: Tìm hiểu công thức tính độ dốc thoát nước chính xác nhất

Phân tích kết quả

Sau khi tính toán độ dốc, cần phân tích kết quả để đưa ra các giải pháp thiết kế hợp lý cho công trình hoặc dự án. Đối với những khu vực có độ dốc cao, cần chú ý đến vấn đề thoát nước, ổn định đất và đảm bảo an toàn cho các phương tiện và công trình trên địa hình.

Trong quá trình này, máy thủy bình là một thiết bị đo đạc không thể thiếu khi tiến hành khảo sát địa hình và tính toán độ dốc. Máy hoạt động bằng cách đo độ chênh lệch cao độ giữa các điểm trên mặt đất, từ đó xác định được sự thay đổi độ cao và hỗ trợ cho quá trình tính toán độ dốc. Ưu tiên sử dụng máy thuỷ bình ví dụ như máy thủy bình điện tử Sokkia SDL30, máy thủy bình Nikon AC-2S, máy thuỷ bình Sokkia B40A, máy thủy bình Satlab SAL32, máy thuỷ bình Hi-Target HT32,… 

Việc sử dụng máy thủy bình trong quá trình đo đạc độ dốc đảm bảo tính chính xác cao, đồng thời giúp giảm thiểu sai số trong quá trình khảo sát. Máy thủy bình đặc biệt hữu ích khi đo lường chênh lệch độ cao giữa các khu vực có địa hình phức tạp, từ đó cung cấp các số liệu quan trọng cho việc thiết kế và thi công.

>> Xem thêm: Các thương hiệu máy thuỷ bình nổi bật là máy thủy bình Sokkia, máy thủy bình Satlab, máy thủy bình Topcon, máy thủy bình Nikon, máy thủy bình Hi-target,…  

Tầm quan trọng của việc tính độ dốc trên bản đồ địa hình

Việc tính toán độ dốc trên bản đồ địa hình đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực như:

• Xây dựng: Đảm bảo nền móng vững chắc, khả năng chống lún và độ ổn định của công trình trên địa hình dốc.
• Giao thông: Xác định độ dốc đường đi để đảm bảo an toàn cho phương tiện di chuyển, đặc biệt ở các tuyến đường đồi núi.
• Thủy lợi: Kiểm soát dòng chảy, xác định độ dốc của hệ thống thoát nước hoặc các công trình dẫn nước.
• Nông nghiệp: Quy hoạch ruộng bậc thang, kênh mương tưới tiêu phù hợp với địa hình.

Máy thủy bình là một trong những thiết bị quan trọng giúp đo độ cao của các điểm trên địa hình, từ đó xác định chính xác độ dốc của khu vực khảo sát.

Ứng dụng của việc tính toán độ dốc trong thực tế

• Xây dựng: Khi tính toán độ dốc cho nền móng và đường đi, việc xác định độ dốc đúng cách giúp đảm bảo công trình được xây dựng trên nền móng vững chắc và không bị ảnh hưởng bởi sụt lún.
• Giao thông: Đối với đường đi, đặc biệt là đường đồi núi, độ dốc phải được tính toán kỹ càng để đảm bảo phương tiện lưu thông an toàn.
• Thủy lợi: Xác định độ dốc là yếu tố quyết định trong việc quản lý dòng chảy và đảm bảo hệ thống thoát nước hoạt động hiệu quả.

Tính toán độ dốc trên bản đồ địa hình là một kỹ năng quan trọng trong nhiều lĩnh vực, từ xây dựng, giao thông, thủy lợi đến khảo sát địa hình. Để có được kết quả chính xác và đáng tin cậy, việc sử dụng các thiết bị đo đạc hiện đại như máy thủy bình là yếu tố không thể thiếu. Máy thủy bình không chỉ giúp xác định chính xác độ cao mà còn góp phần quan trọng trong việc tối ưu hóa thiết kế và đảm bảo an toàn cho các công trình trên địa hình dốc.

Việt Thanh là đơn vị chuyên cung cấp một số máy toàn đạc điện tử nổi bật như: máy toàn đạc điện tử Nikon N, máy toàn đạc Satlab SLT12, máy toàn đạc Hi-Target HTS-420R,… thuộc các hãng máy toàn đạc điện tử Hi-Target, máy toàn đạc điện tử Satlab, máy toàn đạc điện tử Leica, máy toàn đạc điện tử Nikon,… giá rẻ, uy tín.